नियमित अपडेट
एटीएम न्यूज नेटवर्क : वाढत्या मागणीच्या पूर्ततेसाठी कापूस उत्पादनात स्वयंपूर्णता आणण्यासाठी भारताने उत्पादकता आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी अत्याधुनिक संशोधन आणि विकासावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे, असे मत भारतातील अग्रगण्य कृषी शास्त्रज्ञ आणि तज्ज्ञांनी "कापूस संशोधनाचे भविष्य' या विषयावरील राष्ट्रीय परिषदेत व्यक्त केले.
भारतीय बियाणे क्षेत्रातील अग्रगण्य असलेल्या रासी सीड्सने आपला सुवर्णमहोत्सव साजरा करत फेडरेशन ऑफ सीड इंडस्ट्री ऑफ इंडिया (FSII), नवी दिल्ली यांच्या सहकार्याने राष्ट्रीय परिषदेचे आयोजन केले होते. भारतीय कृषी संशोधन परिषद (ICAR), राज्य कृषी विद्यापीठे (SAUs) आणि देशभरातील प्रख्यात तज्ञांच्या कापसावर काम करणाऱ्या सुमारे १५० संशोधक आणि शास्त्रज्ञांनी कापसाची कमीत कमी सरासरी उत्पादकता ४४७ किलो/हेक्टरने वाढवण्याच्या गरजेवर भर दिला. एकरी क्षेत्र (१३.६१ दशलक्ष हेक्टर) आणि उत्पादन (३४.३ दशलक्ष गाठी) या दोन्ही बाबतीत जागतिक आघाडीवर असूनही जगातील सर्वाधिक कापूस क्षेत्र असूनही, भारताची उत्पादकतेत जागतिक क्रमवारी ४४ व्या स्थानावर आहे. बदलणारे हवामान, कीटक आणि रोगांची वाढती आव्हाने आणि प्रगत तंत्रज्ञानाचा कमी अवलंब यासारख्या घटकांमुळे कापूस उत्पादन वाढीस अडथळा निर्माण झाला आहे. परिणामी गेल्या ५ ते ७ वर्षांत उत्पादकतेत घट होत आहे.
या राष्ट्रीय परिषदेचे उद्दिष्ट भारतातील कापूस पिकामध्ये अत्याधुनिक संशोधन आणि विकासाची महत्त्वपूर्ण भूमिका आणि तातडीची गरज, कापूस उत्पादकता वाढविण्यासाठी सर्वांगीण उपाय शोधणे हे होते. भारताचे कापूस क्षेत्र शाश्वत, फायदेशीर आणि जागतिक स्तरावर स्पर्धात्मक राहावे यासाठी तांत्रिक आणि धोरणात्मक हस्तक्षेप सक्षम करण्यावर विशेष लक्ष केंद्रित करणे ही काळाची गरज आहे,” असे रासी सीड्सचे अध्यक्ष डॉ. एम. रामासामी म्हणाले, ५० वर्षांहून अधिक अनुभव असलेलय बी- बियाणे क्षेत्रात १९९२ मध्ये सुरू झालेल्या कापूस बियाण्यांच्या क्रांतीचे नेतृत्व करत रासी सीड्सने सुमारे ४० लाख शेतकऱ्यांनी ७५ लाख एकरवर लागवड केलेल्या उच्च-कार्यक्षम संकरित कापूस बियाण्यांनी लाखो शेतकऱ्यांचा विश्वास संपादन केला आहे.
कापूस क्षेत्राकडे जाण्याच्या आपल्या सतत प्रयत्नात रासी सीड्सने सेंट्रल इन्स्टिट्यूट ऑफ कॉटन रिसर्च, तमिळनाडू कृषी विद्यापीठ (TNAU) आणि अन्नामलाई विद्यापीठ यांच्यासोबत अनेक सामंजस्य करारांवर स्वाक्षरी केली. गुलाबी बोंडअळीच्या धोक्याचे व्यवस्थापन, कापूस पीक सुधारणेवर संशोधन प्रकल्प चालवणे, उद्योग-शैक्षणिक संयुक्त उपक्रम आणि क्षेत्रनिहाय प्रशिक्षण यासारख्या विविध मुद्द्यांवर जागरूकता आणण्यासाठी रेडिओ प्रसारणाद्वारे कापूस सल्लागारांसह शेतकऱ्यांचे प्रशिक्षण कार्यक्रम पुढे नेणे हे या कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट आहे. संशोधक विद्यार्थ्यांसाठी वनस्पती प्रजनन पैलू, कापूस संशोधनातील गंभीर समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी सामूहिक वचनबद्धता प्रतिबिंबित करते.
ट्रस्ट फॉर अॅडव्हान्समेंट ऑफ अॅग्रिकल्चरल सायन्सेस (TAAS) चे संस्थापक अध्यक्ष डॉ. आर.एस. परोडा यांनी अशा सहकार्यांच्या महत्त्वाची प्रशंसा केली असून ते यावेळी म्हणाले कि , "कापूस संशोधन क्षेत्रातील भागीदारी केवळ फायदेशीर नसून भारताच्या कापूस उद्योगाच्या शाश्वत वाढीसाठी निर्णायक आहे. या क्षणी हे सक्रिय सहयोगी प्रयत्न एक ढाल म्हणून काम करतात, कापूस क्षेत्राला भेडसावणार्‍या बहुआयामी आव्हानांविरुद्ध लवचिकता वाढवतात. नावीन्यपूर्ण आणि ज्ञानाची देवाणघेवाण करून, आम्ही एकत्रितपणे कापूस उत्पादक समुदायाच्या समृद्धीसाठी योगदान देतो, कापूस उद्योगासाठी एक मजबूत आणि टिकाऊ भविष्य सुनिश्चित करण्याचे काम आम्ही करत असल्याचे ते म्हणाले.
डॉ. डी. के. यादव, एडीजी (सीड्स), आयसीएआर, म्हणाले कि "या मेळाव्याने कापूस क्षेत्रातील तज्ज्ञ एकत्र आली आहेत. आपल्यासमोर येणारे विशिष्ट अडथळे लक्षात घेता पुढे अर्थपूर्ण मार्ग तयार करण्यासाठी सर्व भागधारकांचे सहकार्य महत्त्वाचे आहे. कमी-उत्पादकतेच्या आव्हानाचा सामना करण्यासाठी व्यापक, एकत्रित प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
डॉ. वाय जी प्रसाद, संचालक, सीआयसीआर, नागपूर म्हणाले कि, "सध्या कापूस पिकांवर परिणाम करणाऱ्या जैविक आणि अजैविक घटकांना संबोधित करण्यासाठी सार्वजनिक आणि खाजगी भागीदारी ही काळाची गरज आहे. भारतीय वस्त्रोद्योग क्षेत्राच्या गरजा लक्षात घेता पुढे कापूस बियाण्यांमधील संशोधन आणि विकास होणे आवश्यक आहे. -
राम कौंदिन्य – डीजी, फेडरेशन ऑफ सीड इंडस्ट्री ऑफ इंडिया (FSII) यांनी सांगितले की, विज्ञान आणि संशोधन हे कृषी क्षेत्राला समृद्ध करणारी शक्ती आहेत आणि त्यात सतत गुंतवणूक करणे महत्त्वाचे आहे. कापूस पिकाच्या उत्पन्नावर परिणाम करणार्‍या आव्हानांमध्ये आम्हाला मार्गदर्शन करणे कापूस उत्पादकांसाठी आवश्यक आहे.
या परिषदेसाठी अन्नामलाई विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ.आर.एम. कथिरेसन , तामिळनाडू कृषी विद्यापीठाच्या उपकुलगुरू डॉ. गीता लक्ष्मी यांची उपस्थिती होती. त्यांनीही कापूस उत्पादकांना मार्गदर्शन केले. कापूस उद्योग-संस्थेतील परस्परसंवाद वाढविण्याबाबत त्यांचे दृष्टिकोन शेअर केले. या कार्यक्रमाला सरकारी संस्था, संशोधन संस्था आणि बियाणे उद्योगातील विविध भागधारकांचे प्रतिनिधित्व करणारे सुमारे १५० प्रतिनिधी उपलब्ध होते.
